‘Ideeën op het oorlogspad. Strijd en tweestrijd in het werk van Léon Werth’. In M. Spiering, M. van Montfrans, J.T. Leerssen, W.T.Eijsbouts (red.), De weerspannigheid van de feiten, Hilversum, Verloren, 2000, 163-177.
Oorlogen behoren tot die categorie gebeurtenissen waarop interpretaties en herinneringen zich afzetten als schelpdieren op een scheepswrak: bedekt met een dikke laag kalk is de oorspronkelijke vorm soms nauwelijks meer te herkennen. Periodiek manifesteert zich dan ook de behoefte een nieuwe expeditie naar het verleden te ondernemen en de feiten opnieuw te exploreren. De verlokkingen van deze onderwaterarcheologie blijken krachtiger dan de zo vaak beleden scepsis over het streven naar definitieve uitspraken of sluitende interpretaties.
In de laatste twee decennia van de vorige eeuw leefde in West-Europa – in de geschiedschrijving, de literatuur en de film – de belangstelling voor de Eerste Wereldoorlog sterk op. Factoren die daarbij een rol speelden waren enerzijds de Duitse hereniging, het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het definitieve echec van het communisme, anderzijds de opvallende symmetrie tussen de gewelddadige gebeurtenissen die het begin en het einde van de twintigste eeuw markeerden: Sarajevo 1914 – Kosovo 1999: de cirkel leek gesloten.
In Frankrijk werd het in vergetelheid geraakte werk van de schrijver en journalist Léon Werth (1878-1955) in de jaren negentig grotendeels opnieuw gepubliceerd door de kleine Parijse uitgeverij Viviane Hamy en kreeg in de pers een enthousiast onthaal. Werth, die van joodse afkomst was, vocht tijdens de Eerste Wereldoorlog als vrijwilliger aan het front; hij overleefde de vervolgingen tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vrije zone. Nagenoeg al Werths werk dat in boekvorm verschenen is, heeft als thema de oorlog. In dit artikel beperk ik mij tot de autobiografische roman die Werth schreef over zijn ervaringen in de loopgraven, Clavel soldat (1919).
Link: ‘Ideeën op het oorlogspad‘
Uit dit artikel citeren: Manet van Montfrans, ‘Ideeën op het oorlogspad. Strijd en tweestrijd in het werk van Léon Werth’. In M. Spiering, M. van Montfrans, J.T. Leerssen, W.T.Eijsbouts (red.), De weerspannigheid van de feiten, Hilversum, Verloren, 2000, 163-177.